اگرآرتروز دارید... - مهسان بلاگ

اگرآرتروز دارید...

تبادل نظربا دکتر محمدمهدی امام، فوق تخصص روماتولوژی

خیلی از مردم آرتروز را با پوکی استخوان اشتباه می گیرند. در پوکی استخوان، مشکل در استخوان است ولی در آرتروز، مشکل در غضروف مفاصل است. در جایی که دو استخوان به هم می رسند، برای اینکه سر آنها بتواند تکان بخورد، غضروف وجود دارد و سطح صیقلی ایجاد می نماید تا حرکت کند. با افزایش سن، همه افراد ممکن است درجاتی از آرتروز را در مفاصل پیدا نمایند. چیزی حدود 60 تا 70 درصد افراد بالای 65 سال در رادیوگرافی مفاصل شان، علایم آرتروز را نشان می دهند که بسیاری از آنها می تواند با علایم بالینی همراه باشد. اینها گوشه ای از صحبت های دکتر محمدمهدی امام، فوق تخصص روماتولوژی و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی است که در رابطه با آرتروز با ایشان به تبادل نظر نشسته ایم.

آقای دکتر، چه فاکتورهایی در ایجاد آرتروز نقش دارد؟

مهم ترین این فاکتورها سن است. هرچه سن بالاتر می رود، به دلیل اینکه ساختمان غضروف دچار تغییر می گردد، آسیب مفصلی به وجود می آید و همان طور که بدن پیر می گردد، غضروف هم پیر شده و آغاز به تخریب شدن می نماید. عامل بعدی، ژن است. آتروز در مفاصل دست و زانوها زمینه ژنتیکی دارد، به خصوص در ناحیه دست خانم ها زمانی که یائسه می شوند، همراه با تغییرات هورمونی که دارند، اگر سابقه ژنتیکی هم داشته باشند، بیشتر خود را نشان می دهد. توجه داشته باشید آرتروز مفاصل فقط مربوط به دست نیست و اغلب جاهای دیگر را هم درگیر می نماید، به خصوص زانوها و گردن. سومین عامل، جنس است. آرتروز به دلیل تغییرات شغلی، مسائل شغلی و ورزش در افراد جوان و بیشتر در آقایان شایع است اما پس از سن یائسگی در خانم ها شدت پیدا می نماید.

وزن هم با آرتروز ارتباط دارد؟

بله، از مهم ترین عواملی که ما می توانیم تغییر بدهیم و جلوی آرتروز را بگیریم، وزن است. امروزه مشاهده شده که بافت چربی اضافه که در بدن وجود دارد خود به اسم یک بافت ترشح نماینده هورمون های مضر در بدن است و بافتی است که مانند غدد دورن ریز عمل می نماید. اگر شما قد خودتان را منهای 100 کنید، وزن طبیعی تان به دست می آید. هر پنج کیلویی که فرد از وزن طبیعی خود بالاتر رود، خطر ابتلا به آرتروز را 20 درصد افزایش می دهد. برای مثال، در کسی که 15 کیلو از وزن طبیعی خود بیشتر است، حدود 50 تا 60 درصد خطر آرتروز افزایش پیدا می نماید. در نتیجه یکی از اقدامات درمانی و به خصوص غیردارویی که ما در افراد مبتلا به آرتروز توصیه می کنیم، این است که وزن شان را در حد ایده آل نگه دارند تا بافت های چربی که هورمون های ناجور در بدن ترشح می نماید، آب شوند و از آسیب به مفاصل پیشگیری نمایند.

آیا بیماری ها هم می توانند در بروز آرتروز موثر باشند؟

بله، از عوامل دیگری که به آرتروز منجر می گردد، بیماری های خاص هستند. برای مثال، بیماری های روماتیسمی، بیماری های عفونی، بیماری هایی که ساختمان غضروفی را دچار تغییر و تحول می نمایند و بیماری های متعددی که سبب ساز ایجاد آرتروز می شوند.

پس عواملی که ذکر کردید، همه جزو دلیل های بروز آرتروز هستند؟

بله، البته دلیل های آرتروز را به دو دسته اولیه و ثانویه تقسیم می کنیم. دلیل های اولیه مطالبی بود که اشاره شد مانند سن و جنس و ژنتیک و... و دلیل ثانویه که آرتروز به دلیل دیگری به وجود آمده است مانند روماتیسم. آرتروز اولیه فقط در اندام فوقانی مانند مفاصل انتهایی و میانی بند انگشتان و قاعده شست بروز می نماید در نتیجه ما آرتروز مچ دست نداریم. پس اگر فردی مراجعه کند و بگوید آرنجم آرتروز گرفته، اشتباه است اگر آرتروز هم باشد، از نوع ثانویه است شانه هم همین طور. ما آرتروز شانه نداریم مگر اینکه از نوع ثانویه باشد. در اندام تحتانی هم در قسمت زانو، لگن و انگشت شست پا آرتروز اولیه را داریم و در هیچ قسمت دیگری از پا آرتروز را نداریم مگر از نوع ثانویه. ممکن است که آرتریت یا التهاب مفصل باشد ولی آرتروز نیست.

آقای دکتر، لطفا درباره روش به کارگیری درست مفاصل صحبت کنید.

ما قوانینی داریم با اسم قوانین محافظت از مفاصل. این قوانین را باید همه افراد جامعه به کار گیرند؛ از جمله افرادی که مبتلا به آرتروز هستند. یکی از این قوانین این است که افراد دارای وزن مناسب باشند و به طریق مناسب و با علم تغذیه مناسب وزن خود را کنترل نمایند. خیلی از افرادی که وزن بالا دارند و آرتروز هم گرفته اند، می گویند که برویم کوهنوردی و وزن مان را کم کنیم. دقت کنید! برخی از ورزش ها برای کاهش وزن و یا به اسم ورزش برای افراد مبتلا به آرتروز مناسب نیستند مانند ورزش هایی که در آن زانو خیلی خم و راست می گردد مانند کوهنوردی و دوچرخه سواری. البته دقت داشته باشید که ورزشی مانند دوچرخه سواری سبب تقویت عضلات زانو می گردد اما از آ نجا که در کشور ما آرتروز کشکک بسیار شایع است، فرد به آرتروز کشکک گرفتار می گردد. یا حرکات مکرر خم شونده برای افرادی که در ناحیه گردن و کمر آرتروز گرفته اند، مناسب نیست و ممکن است آسیب های موضعی ایجاد کند.

پس چه ورزشی بنمایند؟

ورزش برای افراد براساس سن و بیماری های زمینه، متغیر است. ورزشی که به همه افراد جامعه می توانیم توصیه بکنیم، پیاده روی راه صاف است. برترین روش پیاده روی این است که با قدم های کمی تند، کوتاه و سرعت متغیر باشد تا دایم روی یک نقطه از مفصل فشار وارد نگردد. پیاده روی سربالایی و سرپایینی در بسیاری از مفاصل می تواند مشکل ایجاد کند.

خیلی ها توصیه می نمایند برای بهتر شدن درد، به خصوص درد زانو در آب پیاده روی کنیم. نظر شما چیست؟

ورزش های آبی هم بسیار خوب است. امروزه آ ب درمانی خیلی باب شده است. در آب، افراد دارای بی وزنی هستند و در عین بی وزنی مجبورند کوشش بیشتری بنمایند تا راه بفرایند. اما باز باید بدانید که گاهی ممکن است مشکل با ورزش های آبی بدتر گردد. برای مثال، کسانی که آرتروز زانو دارند اگر در استخر دوچرخه بزنند، مشکل پیدا می نمایند. یا افرادی که دیسک کمر یا آرتروز کمر گرفته اند و شنای قورباغه انجام دهند یا افراد مبتلا به آرتروز گردن اگر شنای کرال بنمایند. اما راه رفتن در آب را می توانیم به همه افراد توصیه کنیم.

پس اگر بخواهند ورزش خاصی را در آب انجام بدهند باید با پزشک شان مشورت نمایند.

بله، باید با پزشک متخصص آرتروز یا پزشک ورزشی مشورت نمایند. ببینید، ورزش مناسب یکی از ارکان درمان غیردارویی آرتروز است. ما هرچه قدر عضلات اطراف مفاصل را تقویت کنیم، فشار وارده به غضروف مفصل کمتر و عمر آن بیشتر خواهد شد.

بیماران چه کارهایی باید بنمایند تا به مفاصل شان فشار زیادی وارد نگردد؟

ما راه هایی داریم که باید از مفاصل مان درست استفاده کنیم. عادت های غلطی به خصوص در افراد مبتلا به آرتروز داریم که باید آنها را بشناسیم و اصلاح کنیم. برای مثال، کسانی که آرتروز زانو می گیرند، یک کمی زانویشان آغاز به خم شدن می نماید و رو هوا می ماند. دقت کنید وقتی دراز می کشید و پای تان را صاف می کنید، زانوی تان باید به زمین بچسبد اما اگر صاف نبود و خم شد، هر چه قدر خم شدگی بیشتر باشد، مسائل آرتروز هم بدتر است و پس از مدتی بیماران عادت می نمایند زیر زانوهایشان بالش می گذارند. این یکی از کارهای بسیار بد است زیرا به خشک شدگی بیشتر مفصل و تخریب فرایند آرتروز منجر می گردد.

چه جالب! اغلب مردم فکر می نمایند این کار درست است. بالش گذاشتن بین دو تا پا چطور؟ مثلا وقتی به پهلو می خوابند.

میان دو تا پا، تنها افرادی که پاهایشان از داخل خیلی حساس شده، بالش می گذارند که استخوان های اضافه ای که در پی آرتروز ایجاد شده، به هم سایش پیدا ننمایند.

زیر کمر چطور؟

گذاشتن بالش زیر کمر هم کار درستی نیست. گودی کمر را افراد باید با ورزش حل نمایند. زیرا زاویه ای که ایجاد شده در درازمدت می تواند آسیب برساند.

برای بالا و پایین رفتن از پله باید چه مواردی را رعایت نمایند؟

بالارفتن از پله برای جلوگیری از آرتروز زانو قوانین خاص خودش را دارد. بیماران باید با پای سالم بالا بفرایند و در برگشت برعکس با پای بیمار آغاز به پایین آمدن بنمایند.

نظرتان در خصوص وسایل یاریی چیست؟

ما در درمان آرتروز می توانیم از وسایل یاریی استفاده کنیم مانند زانوبند، کمربند، عصا و... اما یکی از کارهای غلطی که افراد مبتلا به آرتروز انجام می دهند، این است که به طور نامناسب از این وسایل استفاده می نمایند. استفاده نابه جا و بدون تجویز پزشک خود می تواند مضر و زیان آور باشد. بهتر است استفاده از وسایل یاریی در زمان ورزش و کوتاه مدت باشد مگر اینکه پزشک تجویز نموده باشد که مدت زمان بیشتری استفاده گردد. استفاده حداکثر از این وسایل در روز، سه ساعت است مگر اینکه پزشک گفته باشد که زمان های بیشتری ضروری است که استفاده گردد.

اما برخی ها را می بینیم که همواره زانوبند به پا دارند.

بله، دقت کنید زانوبندی را که شما دایم می بندید موجب می گردد عضلاتی که باید دایم فعال باشند، غیرفعال شده و تحلیل بفرایند و هرچه عضله اطراف مفصل تحلیل رفته تر باشد، فشار و آسیب به مفصل هم بیشتر خواهد بود، در حالی که استفاده صحیح از این وسایل در هنگام ورزش می تواند یاری بزرگی باشد. نکته مهم دیگر این است که ما در آرتروز می توانیم از وسایل خاصی استفاده کنیم تا زندگی مریض خیلی راحت تر گردد. افرادی که زانو هایشان کج است یا پرانتزی یا پا ضرب دری هستند، می توانند از کفی های خاصی استفاده نمایند که در داخل کفش شان تعبیه می نمایند و این سبب می گردد مقداری کجی پایشان صاف گردد و هر چه قدر این کجی پا کمتر گردد عمر زانوهایشان بیشتر خواهد شد یا افراد از عصای مناسب استفاده نمایند. عصای مناسب عصایی است که مقدار آن از زمین تا ناحیه استخوان برجسته لگن باشد و آرنج حداکثر تا حدود 90 تا 95 درجه خم گردد و بهتر است در سمت مقابل مفصل مبتلا بگیرند برای مثال، اگر لگن سمت راست شان مبتلا به آرتروز است عصا را به دست سمت چپ بگیرند و با پای بیمار آن را جلو ببرند.

منبع:http://www.salamat.com

منبع: راسخون